Những trường hợp người lao động phải hoàn trả chi phí đào tạo khi đơn phương chấm dứt hợp đồng

Phải chăng có sự mâu thuẫn trong quy định pháp luật về việc hoàn trả chi phí đào tạo?
Điều 62 BLLĐ 2019 quy định về “chi phí đào tạo và trách nhiệm hoàn trả chi phí đào tạo” trong trường hợp vi phạm cam kết.
Ở một quy định khác, Khoản 3 Điều 40 BLLĐ 2019 quy định về nghĩa vụ của người lao động khi đơn phương chấm dứt Hợp đồng lao động (HĐLĐ) trái pháp luật: “Phải hoàn trả cho người sử dụng lao động chi phí đào tạo quy định tại Điều 62 của Bộ luật này.” Nội dung này chỉ giới hạn trường hợp người lao động đơn phương chấm dứt HĐLĐ trái quy định thì mới phải hoàn trả chi phí đào tạo, mà không đề cập đến việc hoàn trả chi phí đào tạo khi người lao động đơn phương chấm dứt HĐLĐ đúng quy định pháp luật.
Vậy, đây có phải là một sự mâu thuẫn trong quy định về việc hoàn trả chi phí đào tạo?
Theo quan điểm của Công ty Luật A&D, đây không phải là một sự mâu thuẫn, bởi đây là những quy định điều chỉnh trách nhiệm hoàn trả chi phí đào tạo cho những trường hợp khác nhau, tùy thuộc vào việc người lao động có hoặc không ký kết HĐĐTN, thời gian cam kết và việc người lao động có vi phạm trong quan hệ lao động hay không. Nội dung dưới đây sẽ làm rõ vấn đề này.
Phân biệt các trường hợp hoàn trả chi phí đào tạo
Thế nào là đơn phương chấm dứt HĐLĐ?
Đơn phương chấm dứt HĐLĐ là hành vi của một bên trong quan hệ lao động chủ động chấm dứt HĐLĐ mà không phụ thuộc vào ý chí của bên còn lại.
BLLĐ 2019 quy định quyền đơn phương chấm dứt HĐLĐ của người lao động tại Điều 35 và của người sử dụng lao động tại Điều 36. Theo đó, việc chấm dứt hợp đồng, ngoài các điều kiện để chấm dứt, còn phải tuân thủ quy định về thời hạn báo trước (trừ các trường hợp được miễn quy định về thời hạn báo trước nêu tại các điều luật trên). Cần lưu ý rằng không phải mọi trường hợp chấm dứt hợp đồng đều thuộc các điều kiện này; việc xác định chấm dứt hợp đồng có hợp pháp hay không còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố, đặc biệt là căn cứ chấm dứt hợp đồng (tham khảo các bài viết có liên quan của Công ty Luật A&D).
Trách nhiệm hoàn trả chi phí đào tạo trong trường hợp người lao động đơn phương chấm dứt HĐLĐ đúng pháp luật

Mặc dù sau khi rà soát các quy định của BLLĐ 2019, không có quy định nào thể hiện người lao động phải hoàn trả chi phí đào tạo cho người sử dụng lao động khi đơn phương chấm dứt HĐLĐ đúng pháp luật, nhưng trên thực tiễn, trong hoạt động xét xử, vẫn có những trường hợp người lao động phải hoàn trả chi phí đào tạo cho người sử dụng lao động nếu không thực hiện đúng cam kết, kể cả khi việc chấm dứt HĐLĐ là hợp pháp. Cụ thể:

• Trong trường hợp người lao động có ký kết HĐĐTN, và HĐĐTN có quy định về trách nhiệm hoàn trả chi phí đào tạo theo Điều 62 BLLĐ 2019: ở đây phải hiểu rằng HĐĐTN là một thỏa thuận độc lập, tách biệt với HĐLĐ, do đó đây là quy định riêng ràng buộc người lao động khi tham gia đào tạo, không phụ thuộc vào việc người lao động chấm dứt HĐLĐ đúng hay trái pháp luật. Vì vậy, dù người lao động không vi phạm HĐLĐ nhưng trên thực tế họ vẫn vi phạm cam kết đào tạo giữa hai bên, nên vẫn phải hoàn trả chi phí đào tạo.
• Trong trường hợp người lao động có ký kết HĐĐTN nhưng không có nội dung cụ thể về trách nhiệm hoàn trả chi phí đào tạo: Trường hợp này, người sử dụng lao động không có cơ sở để yêu cầu người lao động hoàn trả chi phí đào tạo vì thỏa thuận giữa các bên không ràng buộc trách nhiệm này.
• Trong trường hợp không có HĐĐTN được ký kết giữa người lao động và người sử dụng lao động: Giữa người lao động và người sử dụng lao động không tồn tại mối quan hệ ràng buộc về việc đào tạo, do đó trong trường hợp này, người lao động không có trách nhiệm hoàn trả chi phí đào tạo cho người sử dụng lao động.

Trách nhiệm hoàn trả chi phí đào tạo trong trường hợp người lao động đơn phương chấm dứt HĐLĐ trái pháp luật
Pháp luật quy định các điều khoản nhằm bảo đảm quyền lợi cho người sử dụng lao động khi người lao động không tuân thủ pháp luật lao động và/hoặc các thỏa thuận theo HĐLĐ; trường hợp này được điều chỉnh theo Khoản 3 Điều 40 BLLĐ 2019 – tức là: người lao động phải hoàn trả chi phí đào tạo cho người sử dụng lao động, kể cả khi có hoặc không có ký kết HĐĐTN hoặc HĐĐTN không quy định về thời gian cam kết, chi phí đào tạo hay trách nhiệm hoàn trả.
Những điểm cần lưu ý về chi phí hoàn trả
Số tiền hoàn trả chi phí đào tạo:

• Đối với trường hợp có ký kết HĐĐTN và HĐĐTN có quy định rõ về “chi phí đào tạo”: trên tinh thần tôn trọng sự thỏa thuận của các bên giao kết, việc hoàn trả sẽ được thực hiện theo các mục đã quy định trong HĐĐTN. Tuy nhiên, các khoản chi phí này phải hợp lý và nằm trong danh mục các khoản chi được liệt kê tại Khoản 3 Điều 62 BLLĐ 2019: “Chi phí đào tạo bao gồm các khoản chi có chứng từ hợp lệ về chi phí trả cho người dạy, tài liệu học tập, trường, lớp, máy, thiết bị, vật liệu thực hành, các chi phí khác hỗ trợ cho người học và tiền lương, tiền đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người học trong thời gian đi học. Trường hợp người lao động được gửi đi đào tạo ở nước ngoài thì chi phí đào tạo còn bao gồm chi phí đi lại, chi phí sinh hoạt trong thời gian ở nước ngoài.”
• Đối với trường hợp không có ký kết HĐĐTN hoặc HĐĐTN không quy định/quy định không rõ về số tiền chi phí đào tạo: nếu thuộc trường hợp người lao động phải hoàn trả chi phí đào tạo (như đã phân tích ở trên), số tiền hoàn trả sẽ được tính dựa trên các khoản chi phí thực tế mà người sử dụng lao động đã bỏ ra cho khóa đào tạo đó và nằm trong danh mục các khoản chi được đề cập tại Khoản 3 Điều 62 BLLĐ 2019.

Ngoài ra, cần lưu ý rằng nếu doanh nghiệp muốn được hoàn trả các chi phí này thì phải cung cấp được các tài liệu, chứng cứ chứng minh các khoản chi hợp lý theo quy định tại Khoản 3 Điều 62 BLLĐ 2019.
Trên đây là nội dung tư vấn của Công ty Luật A&D về một số vấn đề liên quan đến việc hoàn trả chi phí đào tạo. Hãy liên hệ ngay với chúng tôi để được tư vấn và giải quyết các trường hợp cụ thể. [Nội dung chỉ có giá trị tham khảo, Quý độc giả không sử dụng làm văn bản pháp lý hoặc căn cứ để khiếu kiện].